Khi công nghệ ngày càng phát triển, việc bảo mật thông tin và tránh khỏi những nội dung độc hại trên mạng đang là một vấn đề quan trọng được rất nhiều người quan tâm. Đây cũng là lý do mà Captcha đã nhanh chóng trở thành một phương pháp phổ biến để có thể xác thực những người dùng Internet. Vậy mã Captcha là gì? Để trả lời câu hỏi này thì trong nội dung sau, chúng tôi sẽ giúp bạn tìm hiểu chi tiết để biết được tại sao Captcha lại đóng vai trò trong việc bảo mật trực tuyến nhé!
Mã Captcha là gì?
Captcha thực chất là tên gọi viết tắt của cụm từ Completely Automated Public Turing test to tell Computers and Humans Apart. Đây là một cụm từ khá dài nên khi tạm dịch sang tiếng Việt, bạn có thể hiểu đó là Phép thử tự động để phân biệt con người với máy tính.
Thông thường, mã Captcha sẽ là các con số, chữ cái đã bị biến dạng, làm mờ hoặc trật tự sắp xếp lộn xộn. Tuy nhiên, nó vẫn sẽ đảm bảo con người có thể nhập mã Captcha dễ dàng với tỷ lệ 80% nhập đúng, còn robot thì chỉ chiếm 0,1% mà thôi.
Tại sao mã Captcha lại khó đọc đến vậy?
Nếu như Captcha quá dễ đọc, con người sẽ chỉ cần mất từ 1 - 2 giây để giải mã và tất nhiên, chương trình máy tính cũng như vậy. Một chương trình máy tính hoàn toàn có thể quét mẫu Captcha đơn giản đó rồi tra trong bảng ký tự trước khi phản hồi lại kết quả. Những hệ lụy cũng bắt đầu nảy sinh từ đây khi toàn bộ hệ thống sẽ bị xâm nhập bởi những chương trình máy tính của các hacker, spammer,.... Chính vì vậy mà những mã Captcha thường rất khó đọc và chúng sẽ có các ký tự cùng hình ảnh biến dạng, sao cho chỉ có mắt thường mới phân tích được.
Mục đích của việc sử dụng Captcha
Như đã chia sẻ ở trên, mã Captcha được tạo ra để đảm bảo chỉ có con người mới có thể trực tiếp tham gia và thực hiện các hoạt động trong hệ thống nhất định, chứ không phải là một phần mềm hay chương trình tự động. Điều này tránh gây ra sự nhầm lẫn cho thiết bị máy tính rằng con người đang truy cập và sử dụng hệ thống một cách hợp lệ. Từ nét đặc trưng này, chúng ta có thể hiểu được mục đích mà Captcha mang lại bao gồm những yếu tố sau:
1. Bảo mật dữ liệu an toàn
Hiện nay, mã Captcha đang được đánh giá là một hình thức giúp bảo vệ các cổng dữ liệu trên website cực kỳ hiệu quả. Một khi dùng mã Captcha, bạn có thể dễ dàng ngăn chặn việc người khác sử dụng phần mềm để đánh cắp thông tin, dữ liệu trên web một cách tự động, đơn giản.
Ngoài ra, các truy cập tự động từ robot, máy tính cũng ngay lập tức bị chặn lại. Đó chính là lý do vì sao mà mã Captcha lại được ví như “ổ khóa” nhà của website, nếu có ai muốn đi vào thì bắt buộc phải dùng đúng chìa khóa.
2. Ngăn chặn spam comment trong blog
Các blogger hiện nay có lẽ cũng đã quen mặt với những chương trình đưa ra comment không có thật với mục đích nâng cao thứ hạng của website trên trang kết quả của các công cụ tìm kiếm. Đây là hình thức được gọi là spam nhận xét. Với việc sử dụng Captcha, chỉ con người mới được phép nhận xét vào blog mà không cần phải đăng nhập trước khi bình luận, đồng thời đảm bảo không có bất kỳ ý kiến hợp pháp nào bị loại bỏ.
3. Bảo vệ quá trình đăng ký website
Hiện nay, các “ông lớn” như Microsoft, Google, Yahoo!,... đều cung cấp những dịch vụ tạo email hoàn toàn miễn phí. Thế nhưng, hầu hết các dịch vụ này đều sẽ phải chịu chung một cuộc tấn công cụ thể, điển hình đó là việc bị các bot đăng ký hàng nghìn tài khoản email / phút. Khi đó, Captcha sẽ chính là yếu tố nhằm đảm bảo rằng chỉ con người mới sở hữu được các tài khoản miễn phí này và ngăn chặn việc lạm dụng thông qua các tập lệnh tự động.
4. Ngăn chặn địa chỉ email khỏi những scrapers
Những kẻ chuyên đi spam sẽ thu thập thông tin website để có thể tìm kiếm các địa chỉ email được hiển thị trong văn bản rõ ràng. Khi đó, Captcha sẽ cung cấp cơ chế hiệu quả để có thể ẩn địa chỉ email của bạn khỏi những scrapers dựa trên ý tưởng yêu cầu người dùng giải mã Captcha trước khi cho đăng tải email của bạn.
5. Bảo vệ các cuộc bình chọn trực tuyến
Hiện nay, hầu hết trên các cuộc thăm dò trực tuyến, địa chỉ IP của người vote đều sẽ được ghi lại toàn bộ. Điều này có vai trò ngăn không cho người dùng đơn lẻ có khả năng bỏ phiếu nhiều lần. Thế nhưng, thực tế thì có rất nhiều cuộc thăm dò đã trở thành cuộc thi bầu bots để gian lận kết quả. Vì vậy mà với việc sử dụng Captcha, cuộc bình trọn của bạn sẽ đảm bảo an toàn và chỉ có con người mới có thể bỏ phiếu.
6. Ngăn chặn tấn công từ điển trong các hệ thống mật khẩu
Nhập mã Captcha cũng là cách để bạn có thể ngăn chặn các cuộc tấn công từ điển trong hệ thống mật khẩu. Ý tưởng triển khai thật ra cũng rất đơn giản khi ngăn không cho máy tính có thể lặp lại toàn bộ không gian mật khẩu bằng cách bắt nó giải quyết mã Captcha sau một số lần không đăng nhập thành công. Việc này được đánh giá là tốt hơn so với cách tiếp cận cổ điển của cách thức khóa tài khoản sau một chuỗi đăng nhập không thành công.
7. Chống spam trong các website, forum
Hiện nay, rất nhiều nhà phát triển website, quản lý diễn đàn hay trong quá trình chăm sóc website sẽ gặp vấn đề bị bots đăng bài spam, hoặc spam tài khoản hàng loạt với thủ đoạn vô cùng tinh vi. Vì vậy, việc sử dụng Captcha chính là giải pháp để giúp chúng ta hạn chế được những tình trạng này.
Nguyên lý hoạt động của mã Captcha
Captcha hoạt động dựa trên nguyên lý áp dụng các quy tắc về ngôn ngữ và tiếng lóng của con người. Đây chính là thứ ngôn ngữ mà cả máy tính và mạng Internet đều không thể nào hiểu được.
Bằng việc cung cấp thông tin cho người dùng, Captcha yêu cầu họ cần phải giải nghĩa được mật mã trước khi cho phép truy cập vào một hệ thống hay trang web nào đó. Cụ thể, mã Captcha sẽ cung cấp hình ảnh của các chữ số, chữ cái bị méo mó, biến dạng và có thể chồng chéo lên nhau. Lúc này, người dùng cần phải quan sát thật kỹ để có thể nhận dạng, sau đó điền vào biểu mẫu và nhấn gửi đi.
Việc này tuy dễ dàng thực hiện với con người nhưng ngược lại, nó lại gây khó khăn cho máy tính, con bot vì chúng chỉ có thể tuân theo những mẫu văn bản vốn đã nhập từ trước hoặc có ký tự ngẫu nhiên, rõ ràng. Do đó, với mã Captcha thì tỷ lệ máy tính có thể vượt qua được chiếm tỷ lệ cực thấp, khoảng 0.1%.
Các loại Captcha phổ biến hiện nay
Hiện nay, Captcha đã được nâng cấp thành nhiều phiên bản khác nhau để có thể tối ưu hóa quá trình ngăn chặn các phương pháp giả mạo mới của bot. Dưới đây chính là một số phiên bản nâng cấp của Captcha đang được sử dụng phổ biến và chắc hẳn bạn sẽ vô tình bắt gặp trong quá trình lướt web:
1. Text-based Captcha
Text-based Captcha chính là dựa vào văn bản được nhập để xác minh bạn có phải là con người hay không. Những Captcha này thường sử dụng các từ, cụm từ thông thường hoặc kết hợp ngẫu nhiên với chữ số và chữ cái. Ngoài ra, một số mẫu Captcha dựa trên văn bản cũng bao gồm các biến thể về cách viết hoa.
Để xác minh bạn có phải là con người hay không, mã Captcha sẽ được trình bày theo cách biến tấu với việc thu nhỏ, xoay ngược, làm mờ hay biến dạng các ký tự. Hoặc nó cũng xuất hiện với các ký tự chồng chéo, kết hợp với yếu tố đồ họa như nhiễu nền, màu sắc, vòng cung, đường thẳng hoặc dấu chấm,... khiến máy tính không thể nào diễn giải.
2. Image-based Captcha
Image-based Captcha là loại mã được phát triển để có thể thay thế cho phiên bản text-based Captcha. Cụ thể, mã Captcha này sẽ sử dụng các yếu tố đồ họa để có thể phân biệt con người với máy tính, chẳng hạn như: hình ảnh động vật, cảnh vật hay hình dạng bất kỳ,.... Thông thường, loại mã Captcha này sẽ yêu cầu người dùng phải lựa chọn hình ảnh sao cho phù hợp và chính xác với yêu cầu đưa ra.
Mặc dù dễ hiểu hơn so với loại Captcha dựa trên văn bản nhưng công cụ này vẫn còn khá khó để tiếp cận với người dùng bị khiếm thị. Tuy nhiên chung quy lại, image-based Captcha sẽ khiến bot gặp nhiều khó khăn hơn so với văn bản vì nó yêu cầu về việc nhận dạng hình ảnh lẫn phân loại ngữ nghĩa.
3. Audio Captcha
Nếu image-based Captcha có nhược điểm gây khó khăn cho người khiếm thị thì audio Captcha được xem là một giải pháp thay thế nhằm cấp khả năng truy cập cho những người dùng đang gặp phải vấn đề trên.
Những Captcha này sẽ được sử dụng để kết hợp với Captcha dựa trên văn bản hay hình ảnh, đồng thời hiển thị thêm bản ghi âm của một chuỗi chữ cái hoặc số mà người dùng sẽ nhập mã Captcha vào. Với cách này, bot sẽ không thể nào phân biệt được các ký tự có liên quan với những tiếng ồn ào xung quanh, từ đó tăng độ khó cho việc diễn giải và vượt qua mã Captcha.
4. reCaptcha và noCaptcha
Về cơ bản, reCaptcha chính là những hình ảnh và bản scan ngoài đời thật. Chẳng hạn như trường hợp người dùng cần số hóa các tài liệu đã cũ hay những chi tiết bị mờ. Lúc này, máy tính và bot không đọc được nên người dùng sẽ dùng hình ảnh đó để làm mã reCaptcha.
Còn về noCaptcha, đây được xem là phiên bản nâng cấp của reCaptcha. Công cụ này không bắt người dùng phải nhập bất kỳ văn bản hay hình ảnh nào cả, nó chỉ đơn giản yêu cầu họ nhấn chọn vào ô “Tôi không phải là người máy” là xong.
5. Invisible Captcha
Đây được xem là phiên bản mã Captcha mới nhất hiện nay khi người dùng không cần phải thực hiện bất kỳ hành động nào. Thay vào đó, invisible Captcha sẽ dựa vào hành vi trên web của bạn và các chỉ số ẩn để xác định người dùng có phải là con người hay không.
Một số câu hỏi thường gặp về mã Captcha
Bên cạnh những thông tin đã được đề cập ở trên, để giúp bạn hiểu rõ hơn về mã Captcha là gì thì dưới đây chúng tôi sẽ giải đáp thêm một số câu hỏi có liên quan.
1. Mã Captcha có thể bị hack không?
Vi mã Captcha vốn được thiết kế để có thể ngăn chặn các hành vi xâm nhập tự động của các chương trình máy tính nên dĩ nhiên, nó sẽ khó hack hơn so với một số mã bảo mật khác. Tuy nhiên, hacker hiện nay vẫn có thể hack được mã Captcha nếu họ sử dụng phần mềm giải mã tự động hay thuê người giải mã,...
Vì vậy, để có thể đảm bảo được tính bảo mật của hệ thống thì các website nên chủ động sử dụng những biện pháp như: dịch vụ SSL, giới hạn truy cập của người dùng, cập nhật phần mềm thường xuyên,....
2. Những loại website nào nên sử dụng mã Captcha?
Với rất nhiều ưu điểm vượt trội, mã Captcha đang ngày càng được ưa chuộng và sử dụng phổ biến hơn, đặc biệt là thông qua những loại website dưới đây.
- Website thương mại điện tử: Đối với các trang web bán hàng thì mã Captcha sẽ giúp bạn tránh khỏi những đơn ảo được thực hiện bởi máy tính có chức năng tự động mua.
- Website có tính năng comment: Sử mã Captcha sẽ giúp cho trang web của bạn phòng tránh được tình trạng liên tục bị spam bình luận.
- Website khảo sát: Mã Captcha sẽ giúp cho trang web ngăn chặn tình trạng những chương trình bỏ phiếu tự động, từ đó đảm bảo tính trung thực và chính xác của kết quả thu được.
- Hệ thống đăng ký tài khoản: Nhập mã Captcha sẽ giúp cho website của bạn hạn chế tối đa những tài khoản ảo, đồng thời dễ dàng thu được dữ liệu của các tài khoản thật.
3. Các lỗi thường gặp khi sử dụng Captcha là gì?
Việc nhập mã Captcha hiện nay đôi khi vẫn có thể gây ra khó khăn cho người dùng với các lỗi thường gặp như sau:
- Màn hình không hiện mã Captcha: Điều này sẽ gây tốn thời gian và khiến cho người dùng cảm thấy phiền toái, khó chịu, thậm chí là ức chế.
- Mã Captcha quá phức tạp: Sử dụng mã Captcha quá phức tạp sẽ khiến người dùng khó khăn hơn trong việc giải mã và có thể nhập sai nhiều lần. Điều này không chỉ gây ra sự phiền toái cho người dùng mà còn có thể làm giảm hiệu quả của Captcha trong việc bảo vệ web.
- Người dùng phải nhập mã Captcha quá nhiều lần: Nếu một trang web yêu cầu người dùng nhập mã Captcha quá nhiều thì sẽ khiến họ cảm thấy phiền phức, thậm chí thoát ra ngoài ngay lập tức.
- Mã Captcha không tương thích: Nếu mã Captcha không tương thích với trình duyệt web hoặc thiết bị của người dùng thì họ sẽ không thể nào giải mã được.
Thông qua bài viết này, Phương Nam Vina đã giải thích xong cho bạn về khái niệm Captcha là gì và vai trò của loại mã này trong việc bảo mật hệ thống hay trang web. Hi vọng với những kiến thức vừa được tiếp nhận, bạn sẽ có thêm thật nhiều kinh nghiệm để biết cách bảo vệ website luôn an toàn và đảm bảo chất lượng tuyệt đối.
Tham khảo thêm:
Platform là gì? Top 10 loại hình platform phổ biến nhất
Cookies là gì? Cách xóa cookies trên trình duyệt nhanh nhất
Website marketing là gì? Các chiến lược marketing website hiệu quả
