Web 3.0 là gì? Tổng hợp những điều cần biết về web 3.0

Lĩnh vực công nghệ thông tin đã trải qua hai thời kỳ huy hoàng với sự xuất hiện của web 1.0 và web 2.0. Tuy nhiên trong tương lai tiếp theo, với màn ra mắt ấn tượng của web 3.0 thì chúng ta hoàn toàn có thể kỳ vọng đây sẽ là cú “hích” để tạo nên sự bùng nổ cho kỷ nguyên Internet. Mặc dù vẫn còn đang ở trong giai đoạn đầu phát triển, nhưng web 3.0 đã mang lại rất nhiều thay đổi cho cuộc sống và nhanh chóng được nhận định là xu hướng của tương lai. Vậy web 3.0 là gì? Phiên bản được cải tiến này đã ảnh hưởng như thế nào đến đời sống nhân loại? Tất cả sẽ được chúng tôi giải đáp cụ thể ngay trong nội dung dưới đây.

 

Web 3.0 là gì?

Web 3.0 hay còn được biết đến với tên gọi web 3 - là thế hệ thứ 3 của Internet sau web 1.0 và web 2.0. Sự có mặt của web 3.0 hứa hẹn sẽ mang đến những cải tiến tối ưu hơn nhờ được áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI), Machine Learning, từ đó giúp trải nghiệm của người dùng được nhanh chóng và cá nhân hóa. Đặc biệt, web 3.0 còn được kết hợp với công nghệ blockchain để giúp website được bảo mật tuyệt đối và không gian kỹ thuật số Metaverse (vũ trụ ảo) nhằm đưa Internet trở nên giống với đời thực hơn bao giờ hết.

Trong bối cảnh mà Internet đang ngày càng trở nên bùng nổ, web 2.0 cũng dần bộc lộ những thiếu sót khi không thể đáp ứng nhu cầu của người dùng một cách nhanh chóng và tiện lợi. Cụ thể, các website đều là web tĩnh và chúng không có khả năng điều chỉnh dựa trên chính những trải nghiệm của người dùng.

Là phiên bản nâng cao của web 2.0, web 3.0 đã được ra đời để giải quyết những vấn đề còn tồn đọng đó. So với thế hệ tiền nhiệm, web3 có tính tương tác, độ linh động và cá nhân hóa cao hơn. Quan trọng, web 3.0 còn được thay đổi về mặt cấu trúc để đáp ứng tối đa nhu cầu tìm kiếm và nâng cao trải nghiệm của người dùng một cách tốt nhất.

 

Lịch sử phát triển của các thế hệ web

Để có thể tìm hiểu sâu hơn về khái niệm web3 là gì, có lẽ chúng ta nên cùng ngược dòng thời gian để khám phá về các thế hệ tiền nhiệm trước đó. Bởi vì có như vậy, chúng ta mới thấy rõ được những bước đột phá của web 3.0 đã có tác động lớn mạnh mẽ như thế nào đến với đời sống nhân loại.

1. Web 1.0 - Hiển thị thông tin

Vào năm 1989, cùng với sự xuất hiện của mạng Internet thì web 1.0 cũng đã chính thức được ra đời. Thế hệ web sơ khai này đã tạo ra một khu vực để người dùng có thể dễ dàng tiếp cận với các thông tin từ xa bằng cách truy cập vào mạng Internet. Tuy nhiên khi đó, web 1.0 chỉ căn bản là những dòng text được chèn thêm các đường link để dẫn đến các bài viết khác. Người dùng lúc bấy giờ cũng chỉ có thể tra cứu thông tin và không thể tương tác lại được với những nội dung mà mình đọc được.

Thành quả tiêu biểu của thế hệ web 1.0 vào thời điểm đó chính là các trang thông tin tĩnh của những công ty, tập đoàn hay cổng thông tin báo chí cơ bản. Còn về mặt công nghệ, web 1.0 chỉ đơn giản là những mã nguồn có frontend. Tức là chỉ có HTML, CSS chứ không hề tồn tại hệ quản trị cơ sở dữ liệu nào cả.

2. Web 2.0 - Chuyển giao thông tin

Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của Internet và số lượng người dùng liên tục tăng cao, các nhu cầu mới trên nền tảng web cũng vì thế mà phát sinh nhanh chóng. Lúc này, sự xuất hiện của web 2.0 chính là giải pháp tốt nhất để khắc phục được tình trạng truyền tải thông tin một chiều của web 1.0, đồng thời cho phép người dùng tương tác với website theo từng yêu cầu riêng.

Với web 2.0, bạn cũng có thể đăng ký tài khoản, tạo bài viết, bình luận, đăng tải video trên Youtube hay tạo trang mạng xã hội riêng của mình trên Facebook, Instagram,.... Xét về mặt công nghệ, web 2.0 có mã nguồn bao gồm cả phần frontend và back end. Điều này đồng nghĩa với việc web đã có thêm ngôn ngữ server kèm theo như: Node JS, PHP, Java,... cùng với một hệ quản trị cơ sở dữ liệu nào đó như: Mongodb, Mysql,....

Tuy nhiên sau một khoảng thời gian, các ông lớn trong ngành công nghệ như Facebook Twitter,... đã dần thống trị web 2.0 và họ đã khai thác thông tin của người dùng để cung cấp các dịch vụ quảng cáo nhằm kiếm lợi cho bản thân. Thậm chí, dù bạn là người đã góp phần xây dựng nên web 2.0 nhưng quyền hành vẫn thuộc về tay các ông lớn. Họ hoàn toàn có thể dễ dàng xóa bỏ một nội dung nào đó hay thậm chí là khóa tài khoản cá nhân của bất kỳ ai. Vì vậy, trước những bất cập của web 2.0 mà web3 đã được triển khai để khắc phục các vấn đề trên.

3. Web 3.0 - Chuyển giao giá trị

Web 3.0 là thế hệ mới nhất của công nghệ Internet với vai trò tạo ra các trang web và ứng dụng web thông minh. Điểm nổi bật của web3 đó chính là các trang web và ứng dụng có khả năng xử lý thông tin giống hệt như con người thông qua các công nghệ như: dữ liệu lớn (big data), máy học (machine learning) hay công nghệ chuỗi khối (blockchain),....

Với việc sử dụng web3, quyền lực sẽ không còn thuộc về các ông lớn công nghệ nữa mà được chuyển giao hoàn toàn tới người dùng. Lúc này, bản thân người dùng chính là chủ sở hữu cho những thông tin của mình và không bị can thiệp bởi bất kỳ thế lực nào. Xét về mặt công nghệ thì các website của web 3.0 cũng giống như những trang web của web 2.0. Tuy nhiên, phần hệ cơ sở dữ liệu của web 3.0 sẽ được thay thế bằng blockchain cùng hệ sinh thái blockchain đó.

 

So sánh trực quan web 3.0 với web 2.0 và web 1.0

Từ khái niệm và quá trình phát triển của các web 1.0, web 2.0 và web 3.0, không khó để chúng ta có thể nhận ra được sự khác biệt của ba thế hệ web này. Tuy nhiên, để đánh giá một cách trực quan hơn thì chúng tôi mời bạn tham khảo bảng so sánh dưới đây:
 

 

Những đặc điểm chính của web3

Web 3.0 được phát triển bởi nhà phát minh World Wide Web - Tim Berners-Lee. Mục đích của ông đó chính là biến Internet thành một môi trường thông minh, tự chủ và cởi mở. Tất cả những điều này đều đã được áp dụng và thể hiện một cách rõ nét thông qua những đặc điểm nổi bật dưới đây của web3.

- Semantic web (Web theo ngữ cảnh): website sẽ hiển thị nội dung dựa trên việc phân tích ý nghĩa của từ ngữ.

- Kết nối: toàn bộ các thông tin sẽ được kết nối với siêu dữ liệu để người dùng có thể tìm kiếm và tiếp nhận thông tin một cách chính xác.

- Trí tuệ nhân tạo (AI): nhờ vào việc áp dụng trí tuệ và khả năng xử lý ngôn ngữ một cách tự nhiên, web3 có thể nhanh chóng tiếp nhận và xử lý thông tin giống như con người, từ đó mang lại kết quả chính xác chỉ trong thời gian ngắn.

- Đồ hoạ 3D: Web 3.0 có thiết kế 3 chiều nên giúp các website, ứng dụng web có thể cung cấp các hình ảnh được trực quan và rõ nét nhất.

- Tất cả những thiết bị di động sẽ được kết nối với web 3.0: điều này giúp người truy cập có thể linh động hơn trong việc kết nối và truy cập nội dung ở mọi nơi, mọi lúc.

- Không có trung gian: web 3.0 vốn là một mạng lưới phi tập trung nên các dữ liệu hay giao dịch ở đó cũng đều được trao đổi trực tiếp. Nhờ đó mà bạn sẽ không còn bị phụ thuộc vào các nền tảng thanh toán có kiểm soát như ngân hàng hay những nền tảng thông tin trung gian giống như Google.

- Ngăn chặn vi phạm dữ liệu: toàn bộ dữ liệu trên web3 sẽ do chính bạn kiểm soát và không bị xâm nhập bởi bất cứ ai. Nếu muốn xâm nhập để kiểm soát dữ liệu, các tin tặc phải khống chế được toàn bộ mạng lưới blockchain nhưng chắc chắn, đây không phải là một việc dễ dàng. Nhờ đó, bạn có thể yên tâm với việc thông tin bị chỉnh sửa hay đánh cắp dữ liệu để kiếm lợi từ các ông lớn như Google hay Facebook,....

- Dữ liệu sẽ tồn tại mãi mãi: chỉ cần mạng Internet vẫn còn hoạt động thì các dữ liệu mà bạn truy cập trên web3 vẫn sẽ còn tồn tại. Không có bất kỳ ai được phép truy cập vào để chỉnh sửa hay xóa bỏ nó.

 

Cơ chế hoạt động của web 3.0

Trước đây, khi muốn tìm kiếm thông tin trên web 2.0, người dùng sẽ tương tác trực tiếp với phần giao diện người dùng trên trình duyệt. Giao diện sẽ tiến hành giao tiếp với backend và truyền thông tin qua phía server, nơi mã code được lưu trữ. Sau đó, backend sẽ tiếp nhận các yêu cầu từ phía frontend và truy vấn cơ sở dữ liệu của mình để lấy những thông tin cần thiết. Các thông tin này sẽ được trả về và gửi cho người dùng thông qua trình duyệt Internet.

Tuy nhiên, với phiên bản web3 thì toàn bộ thông tin và dữ liệu sẽ được ghi lại trong blockchain theo cách phi tập trung. Bằng cách ghi lại nhật ký hoạt động của người dùng trên blockchain, web 3.0 sẽ giúp chia sẻ dữ liệu của họ trên môi trường mạng và giao tiếp giữa các trang web chỉ bằng một tài khoản duy nhất.

Ngoài ra, web3 còn cải thiện tính minh bạch, quyền riêng tư, loại bỏ các bên trung gian, tạo điều kiện sở hữu dữ liệu và những giải pháp nhận dạng kỹ thuật số. Không chỉ vậy, công nghệ blockchain được tích hợp trong web 3.0 còn cho phép người dùng thực hiện nhiều giao dịch và tương tác trực tuyến một cách trực tiếp hơn mà không cần phải dùng đến các dịch vụ hay máy chủ trung gian như ngày nay.

Cấu trúc của web 3.0

Về mặt cấu trúc, web 3.0 được kiến tạo bởi 4 yếu tố quan trọng dưới đây:

- Ethereum blockchain: là các máy trạng thái được duy trì bởi một mạng lưới các nút ngang hàng và cho phép truy cập toàn cầu. Vì ethereum blockchain vốn không thuộc quyền sở hữu riêng của bất kỳ ai nên tất cả người dùng đều có thể truy cập vào và ghi mã vào đó. Tuy nhiên, mặc dù bạn có thể ghi nhưng sẽ không thể cập nhật được những dữ liệu hiện đang có.

- Smart contracts: là những chương trình đang chạy trên ethereum blockchain. Smart contracts được viết bằng các ngôn ngữ cấp cao như Solidity hoặc Vyper, mục đích đó là để xác định logic đằng sau các thay đổi trạng thái.

- Máy ảo ethereum - EVM: mục đích sử dụng của máy ảo ethereum chính là để thực thi logic được xác định các smart contracts. Chúng sẽ tiến hành xử lý các thay đổi trạng thái đang được diễn ra trên ethereum blockchain.

- Frontend: còn được biết đến là giao diện người dùng. Frontend có vai trò xác định logic giao diện người dùng, đồng thời được kết nối với các smart contracts để xác định logic của ứng dụng.

 

Đánh giá ưu nhược điểm của web 3.0

Thật khó để có thể khẳng định chính xác các ưu nhược điểm của web3 bởi vì hầu hết các thành phần của chúng đều mới, thậm chí là có thể đã được thổi phồng lên. Tuy nhiên, nhìn chung thì bạn cũng có thể tham khảo qua một số ưu nhược điểm của web 3.0 thông qua một số đánh giá dưới đây.

1. Những ưu điểm nổi bật của web 3.0

Thế hệ web3 sẽ làm cho trang web trở nên thông minh và an toàn hơn, dẫn đến quá trình duyệt web trở nên nhanh chóng, chính xác và giúp cho việc tương tác giữa người dùng với máy tính được hiệu quả hơn. Dưới đây chính là những ưu điểm nổi bật mà bạn có thể tìm thấy ở web 3.0:

- Quyền riêng tư và kiểm soát dữ liệu: toàn bộ dữ liệu được lưu trữ trên hệ thống blockchain và không cho phép bất kỳ ai có thể can thiệp hay phá vỡ. Nhờ đó, người dùng sẽ được đảm bảo tối đa về quyền riêng tư và khả năng kiểm soát dữ liệu cá nhân của mình.

- Liên tục lưu trữ dữ liệu: với cơ chế lưu trữ dữ liệu phi tập trung, người dùng sẽ được phép truy cập dữ liệu bất cứ khi nào mà họ muốn. Không chỉ vậy, người dùng còn nhận được một bản sao lưu để phòng trường hợp máy chủ bất ngờ xảy ra vấn đề.

- Dễ dàng tiếp cận dữ liệu mở: dễ dàng truy cập dữ liệu trên mọi loại thiết bị. Ngoài việc cho phép người dùng tương tác, web3 còn giúp họ thực hiện nhiều tác vụ khác như: thanh toán tại mọi điểm, tiếp nhận thông tin phong phú và truyền dữ liệu đáng tin cậy.

- Minh bạch, đáng tin cậy: blockchain được thiết kế với mã nguồn mở nên bạn có thể theo dõi các dữ liệu, cũng như kiểm tra blockchain mà mình đang dùng được dễ dàng. Bên cạnh đó, blockchain còn cho phép người dùng phát triển và thiết kế nền tảng công khai. Điều này có nghĩa là bạn sẽ không con bị phụ thuộc vào các đơn vị phát triển nền tảng.

- Nền tảng mở rộng hoàn toàn: người dùng có thể tạo ra một địa chỉ cho riêng mình và tương tác với network một cách trực tiếp. Ngoài ra, bạn cũng được phép giao dịch tài sản của mình ở bất kỳ đâu chỉ trong một khoảng thời gian ngắn.

- Loại bỏ trung gian, hoạt động không ngừng nghỉ: thay vì chỉ tập trung vào một máy chủ, dịch vụ trên web3 lại được vận hành bởi các nút mạng nên có thể hoạt động liên tục. Thông qua nền tảng phi tập trung, người dùng cũng có thể dễ dàng kết nối với các đối tượng hướng đến mà không cần phải thông qua bất kỳ trung gian nào.

- Xử lý dữ liệu nâng cao: nhờ được áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo nên web3 có thể dễ dàng giải quyết được mọi vấn đề dù là phức tạp nhất. Với ưu điểm này, bạn có thể dự báo được nhu cầu của khách hàng và cá nhân hóa dịch vụ của họ để tiến hành xây dựng nên một chiến lược kinh doanh, marketing hiệu quả.

 

2. Nhược điểm của web 3.0

Bên cạnh các ưu điểm nổi trội, việc ứng dụng của web 3.0 vào cuộc sống vẫn còn tồn tại một số nhược điểm sau:

- Yêu cầu thiết bị nâng cao: một số thiết bị máy tính lỗi thời sẽ không thể tiếp nhận và cung cấp những lợi ích mà web3 mang lại. Vậy nên mà hiện nay, chỉ có một số ít người trên thế giới là có thể truy cập vào web 3.0.

- Chức năng phức tạp, chi phí cao: một số người dùng mới không am hiểu về công nghệ sẽ cảm thấy web 3,0 khá rắc rối và đây cũng là nguyên nhân khiến họ cảm thấy e ngại khi sử dụng. Ngoài ra, các chức năng phức tạp của web3 cũng bắt buộc các cá nhân, doanh nghiệp phải đầu tư một khoản chi phí vào hệ thống thiết bị hiện đại.

- Khả năng áp dụng rộng rãi còn hạn chế: mặc dù đang sở hữu công nghệ hiện đại nhưng để có thể áp dụng rộng rãi trên toàn cầu thì web3 vẫn chưa thật sự sẵn sàng. Điều này đòi hỏi trong tương lai, web 3.0 cần phải được đầu tư thêm nhiều nghiên cứu liên quan đến tiến bộ công nghệ, luật bảo mật thông tin và sử dụng dữ liệu để đáp ứng tối đa nhu cầu của người dùng.

- Nhu cầu quản lý danh tiếng tăng: tính minh bạch, cung cấp thông tin dễ dàng và ít ẩn danh chính là lý do khiến việc quản lý danh tiếng đang trở thành một vấn đề được quan tâm hàng đầu khi web 3.0 phát triển. Cụ thể, các thương hiệu cũng cần phải nỗ lực và đầu tư hơn nữa trong việc duy trì hình ảnh, danh tiếng của mình trên mạng Internet.

- Tốc độ xử lý chậm và khả năng tiếp cận giảm: các nút xác thực khi chạy cùng lúc với một số lượng lớn sẽ khiến cho tốc độ xử lý của web3 có thể bị chậm lại. Không chỉ vậy, các ứng dụng của thế hệ web này gần như là được xây mới hoàn toàn thay vì được tích hợp với các ứng dụng phổ biến của web 2.0. Điều này khiến việc tiếp cận của người dùng bị suy giảm, nhất là khi họ đã quá quen thuộc với những nền tảng cũ.

- Nhiều dữ liệu rác: vì những dữ liệu đã được lưu trữ trên blockchain không thể nào xóa được sẽ khiến cho dữ liệu rác lưu trữ ngày một nhiều hơn, từ đó khiến tốc độ xử lý dữ liệu bị ảnh hưởng.

Nhìn chung, mặc dù đang tồn tại khá nhiều khuyết điểm và rất khó để có thể xử lý triệt để nhưng ở thời điểm hiện tại, web 3.0 vẫn đang ở trong giai đoạn khởi đầu và chắc chắn, mọi thứ sẽ được khắc phục dần trong thời gian sắp tới.

 

Một số ứng dụng của web 3.0

Với yếu tố cốt lõi là công nghệ blockchain, web 3.0 đã giúp cho việc mở rộng phạm vi ứng dụng và các dịch vụ mới. Trong đó, một số ứng dụng của web 3.0 vào cuộc sống mà chúng ta cần phải kể đến đó là:

- NFT (Non-fungible tokens): đây là các token duy nhất và chúng hiện đang được lưu trữ ở trong một khối blockchain với hàm băm mật mã (cryptographic hash).

- Tiền điện tử (như Bitcoin): tiền điện tử được tạo ra thông qua các ứng dụng của web 3.0 với mục đích tạo ra một thế giới tiền tệ mới, đồng thời tách biệt với các loại tiền truyền thống.

- DeFi (Decentralized Finance) - Tài chính phi tập trung: là ứng dụng khá mới của web3, đây là nơi mà blockchain phi tập trung sẽ được dùng làm cơ sở cho phép các dịch vụ tài chính thoát khỏi được những ràng buộc của cơ sở hạ tầng từ ngân hàng truyền thống,.

- Cầu nối Cross-chain: trong thế giới web3 có nhiều blockchain và cầu nối Cross-chain sẽ có nhiệm vụ cung cấp một số loại liên kết giữa chúng.

- dApp (Decentralized applications) - Các ứng dụng phi tập trung: các ứng dụng này được xây dựng trên nền tảng của blockchain và sử dụng các smart contract để cung cấp các dịch vụ theo phương pháp lập trình được login vào một số cái bất biến.

- DAOs: các DAO sẽ được thiết lập để có thể trở thành những thực thể tổ chức cho một số dịch vụ web3, cũng như cung cấp các cấu trúc và quản trị theo cách tiếp cận phi tập trung.

 

Những câu hỏi thường gặp về web3

1. Web3 có giống web ngữ nghĩa không?

Semantic Web (Web ngữ nghĩa) là một thành phần quan trọng của web 3.0 vì nó sẽ làm tăng ý nghĩa của nội dung web và giúp lệnh của người dùng được dễ hiểu hơn đối với AI. Tuy nhiên, bên cạnh Semantic web thì web3 còn được tích hợp thêm các nền tảng khác, điển hình như là blockchain.

2. Web3 và blockchain có liên quan với nhau thế nào?

Blockchain chính là cơ sở hạ tầng cơ bản cho mô hình dữ liệu phi tập trung của web 3.0. Đặc biệt, các ứng dụng dựa trên blockchain như: tiền điện tử, NFT, dApps, hợp đồng thông minh,... sẽ có vai trò chính trong việc giúp web3 có trải nghiệm web được cá nhân hóa và có khả năng phân tán cao hơn.

3. Web 3.0 có thể bị hack không?

Như đã nhấn mạnh ngay từ đầu, một trong những ưu điểm mạnh nhất của web3 đó chính là đảm bảo quyền riêng tư và kiểm soát dữ liệu. Vậy nên, dường như sẽ không có cách nào để hacker có thể xâm nhập vào mạng và lấy đi thông tin của bạn trừ khi bạn vô tình tiết lộ cụm mật khẩu. Nhìn chung, việc đánh cắp dữ liệu cá nhân của người dùng trên web3 là điều không thể đối với các tin tặc. Trừ khi họ có thể hack được toàn bộ mạng Internet trên toàn thế giới nhưng điều này lại hoàn toàn không thực tế.

 

Thông qua bài viết này, Phương Nam Vina hi vọng đã giúp bạn hiểu hơn về khái niệm web 3.0 là gì, bao gồm cả cơ chế hoạt động cùng những ưu nhược điểm của thế hệ web mới này. Trên thực tế, mặc dù được tích hợp nhiều công nghệ hiện đại nhưng để web3 có thể trở thành một công nghệ Internet phổ biến và là xu hướng của tương lai thì đó vẫn là một hành trình dài với nhiều cải tiến hơn nữa.

Tham khảo thêm:

 Các phần mềm mã nguồn mở thiết kế website tốt nhất

 Web động là gì? Web tĩnh là gì? Phân biệt web tĩnh và web động

 Website marketing là gì? Các chiến lược marketing website hiệu quả